Tüm yaşamını Türkiye’de geçirmiş, Türk Ordusu’nda askerlik yapmış, Türkiyeli bir Rum Patrik Dimitris Efendi.
Ancak tüm dünya onu yeryüzünde yaşayan tüm Ortodoks Hristiyanların Lideri Ekümenik Patrik I. Bartholomeos olarak tanıyor.
Türkiye’de ise kendisinin Fatih Kaymakamı’na bağlı sıradan bir Papaz olduğunu düşünenlerin sayısı hiç de az değil.
Fener Rum Patrikhanesi’nin statüsüne ilişkin Türkiye’de uzun yıllardır tartışmalar devam ediyor olsa da, I. Bartholomeos’un göreve gelişinin 32. yılında hikayesini anlatmak büyük önem taşıyor.
I. Bartholomeos doğum adıyla Dimitris Arhondonis, 29 Şubat 1940 yılında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Gökçeadalı Rum Ortodoks bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi.
2 Kasım 1991 tarihinden beri İstanbul Fener Rum Patrikhanesi’nin Patrik’i olan Bartholomeos; uzun yıllardır süregelen tartışmaların merkezinde bir isim.
Zira liderliğini yürüttüğü Patrikhane, Doğu Roma İmparatorluğu geçmişinden dolayı günümüzde bile Ortodoks dünyasının ‘önder’ patrikhanesi konumunda.
Fatih Sultan Mehmet, 1453 yılında İstanbul’u fethettiğinde; şehirde yerleşik bulunan Patrikhane’nin özgürce faaliyetlerini sürdürmesine izin verdi. Böylece İstanbullu Rum Ortodokslar, şehir Türklerin eline geçtikten sonra da özgürce dinlerini yaşamaya devam ettiler.
Katolik dünyasının merkezi olan Roma’nın yanında İstanbul da 1453’ten sonra bile Sultan Mehmet’in fermanıyla tüm dünya Ortodokslarının merkez üssü olmayı sürdürdü.
1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti ilan edilince, Gazi Mustafa Kemal Atatürk de Fatih’in vasiyetine sahip çıkarak Patrikhane’nin faaliyetlerini sürdürmesine izin verdi.
Böylece dünyanın en eski dini merkezlerinden olan İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi, Cumhuriyet ile birlikte varlığını sürdürdü.
Gökçeadalı Dimitris doğduğunda dünyanın en köklü dini kurumlarından birinin lideri olacağını henüz bilmiyordu.
Heybeliada Ruhban Okulu’nda dini eğitim aldı. 1961-63 yılları arasında tam iki sene Türk Ordusu’nda yedek subay olarak askerliğini yaptı. Döndükten sonra Patrikhane bünyesinde çalışmalarına devam etti.
2 Kasım 1991 tarihinde I. Bartholomeos adıyla Fener Rum Patriği oldu.
Patrikhane açıktı. 1800 yıla yakın zamandır Ortodoks dünyasının merkeziydi.
İşin garip tarafı ise 1990’lı yıllar geldiğinde İstanbul’da Rum nüfusu artık yok denecek kadar azalmıştı.
Türkiye’deki Rum Ortodoks azınlığın her geçen yıl daha da azalması, Rum Ortodoks cemaatinin İstanbul’da çok küçük bir topluluk haline gelmesi, Patrikhane’nin durumunu daha da enteresan hale getirdi.
İstanbul artık bir Ortodoks şehri değildi. Ancak tarihsel köklerinden ve Doğu Roma mirasından dolayı İstanbul Patrikhanesi, hala Ortodoks dünyasının merkezi olarak kabul ediliyordu.
Bu durum Türkiye’deki milliyetçi camiaların da şikayet ettiği bir durum haline geldi.
İstanbul Kilisesi’nin ‘Öncü-merkez Kilise’ olması Fener Rum Patrik’inin de Lider anlamı taşıyan Ekümenik sıfatına sahip olmasının Lozan Antlaşması’na aykırılık teşkil ettiği düşünülüyor.
Patrik Bartholomeos, her ne kadar polemiklere girmeyip bu tartışmaların uzağında kalmaya çalışsa da; kendisinin Fatih kaymakamlığına bağlı sıradan bir Papaz olduğunu ve başka anlamlar yüklenilmemesi gerektiğini düşünenler de oldukça fazla.
Tüm bu polemiklere rağmen Patrik Bartholomeos, hem Türkiye’de hem de tüm dünyada en çok saygı gören din adamlarından birisi olma kimliğini sürdürüyor.
Günümüzde 83 yaşında olan Patrik; Türkiye’de doğup büyümüş ve doğal yollarla Türk vatandaşı olan son Fener Rum Patriği de olabilir.
Zira Heybeliada Ruhban Okulu kapandıktan sonra, Türkiyeli Rum Din Adamları küçük yaşta Yunanistan’a giderek eğitimlerini orada alıyorlar.
Türkçe, Latince, Antik Yunanca, Yunanca, Fransızca, İngilizce, İtalyanca ve Almanca bilen Patrik, görev süresi boyunca dinler ve mezhepler arası diyalog konusunda çalışmalarda bulundu.
Verdiği röportajlarda kendisini Türkiyeli bir Rum olarak tanımlıyor ve her ne kadar Türkiye’deki Rum cemaatinin sayısı çok azalsa da bu topraklarda kaldıkları için gurur duyduğunu ifade ediyor.
Türkiye’de artık cemaati kalmayan eski Ortodoks kiliselerine giderek ayinler düzenliyor.
Türkiye kökenli olan ama başka ülkelerde yaşayan Rumları, ülkeleri olan Türkiye’ye davet ediyor.
Sümela Manastırı’nda ayin için Trabzon’a gittiğinde Trabzonspor’u da ziyaret eden Bartholomeos’a Trabzonspor forması hediye edilmişti.
Trabzonspor’u ziyareti esnasında ‘bu sene şampiyon belli’ diyerek Trabzonspor’u desteklediğini ifade eden Patrik’in başka kaynaklara göre ise koyu bir Fenerbahçeli olduğu ifade ediliyor.
Hatta bu konuyla ilgili oldukça eğlenceli bir hatıraya sahip.
Fenerbahçe ile maç yapmak için İstanbul’a gelen Yunanistan’ın PAOK takım kafilesi, maçtan önce Fener Rum Patrikhanesi’ni ziyarete gitmişti.
Maç için Patrik’ten dua isteyen PAOK’lu yönetici ve futbolculara, Bartholomeos’un ‘kusura bakmayın çocuklar ben çok eskiden beri Fenerbahçeliyim’ dediği ifade ediliyor.
Elbette bu diyaloğun anlatıdan ibaret olduğunu ve Patrik tarafından teyit edilmediğini de vurgulamalıyız.
Artık 83 yaşındaki Patrik bu sene itibarıyla itibarıyla 32 yıldır görevine devam ediyor ve ölünceye dek bu vazifesini sürdürecek.
