Ama aynı zamanda çığır açan teknolojik gelişmelere de tanıklık ettik. İşte 2023 yılına iz bırakan bazı başlıklar…
YILIN OLAYI: PRİGOJİN’İN İSYANI
– Ukrayna’da ön cephede savaşan Rus paralı ordusu Wagner’in patronu Yevgeni Prigojin, Moskova’ya karşı memnuniyetsizliğini 23 Haziran’da bir isyanla gösterdi. Wagner birlikleri Moskova’ya varmak üzereyken araya Belarus girdi, isyancılar durdu. Rus lideri Putin, Prigojin’i hain ilan etti. Dünya Putin’in bu başkaldırıyı yanıtsız bırakmayacağına emindi. Nitekim Prigojin tam 2 ay sonra, 23 Ağustos’ta özel jetinin düşmesiyle öldü.
YILIN DAVASI: TRUMP MAHKEMELERDE
– 2023 eski ABD Başkanı Donald Trump için bir hayli çalkantılı geçti. 2024’ye yeniden başkanlık yarışına gireceğini duyuran Trump, yargılandığı 4 farklı davayla tarihe “sabıka fotoğrafı çektiren ilk ABD başkanı” olarak geçti. Eski Başkan’ın mahkeme ziyaretleri mart ayında bir porno yıldızına sus payı ödediği iddiasıyla açılan davayla başladı. Ardından Florida’daki evinde gizli devlet belgelerini saklamakla suçlandı. Bunu 6 Ocak Kongre baskınını kışkırttığı iddialarıyla açılan davalar izledi. Suçlamaları “cadı avı” olarak nitelendiren Trump’ın adaylığı, Colorado yüksek mahkemesinin eyalette ön seçimlere girmesine yasak getirmesiyle tartışmalı hale geldi.
YILIN DENSİZLİĞİ: KURAN YAKMA
-2022’de Danimarkalı İslam düşmanı siyasetçi Rasmus Paludan’la başlayan Kuran yakma provokasyonları, 2023’te tüm dünyanın tepkisini çeken peş peşe saldırılara dönüştü. İsveç’te taşayan Irak asıllı Salman Monika, Stockholm Türkiye büyükelçiliği önü de dahil sene içinde defalarca Kuran yakma eylemi gerçekleştirerek Müslüman âleminin tepkisini çekti. Momika’nın provokasyonları, Türkiye’nin NATO üyeliğini onaylamasını bekleyen İsveç’i zor durumda bıraktı. Stockholm eylemi durdurmak için yasa değişikliğini tartıştı. Avrupa’da yükselen aşırı sağ ile beraber İslami değerlere saldırılar artıyor.
YILIN PARLAYANI: YAPAY ZEKÂ
– 2023 yılı belki de gelmiş geçmiş ‘en zeki’ yıl olarak adlandırılabilir. Zira şu ana kadarki en fazla yapay zekâ uygulaması bu yıl ortaya çıktı. Grafik düzenlemeden metin yazmaya, fotoğraf manipülasyon uygulamalarından sohbet robotlarına kadar birçok yapay zekâ aracı bu yıl kullanıcılarla buluştu. Ama özellikle biri vardı ki tüm uygulamaları gerisinde bırakarak yılın gündemine oturdu: ChatGPT. Uygulamayla hastasını muayane eden doktor, şarkı sözlerini yazdıran şarkıcı, ödevini yaptıran öğrenci, daha niceleri… ABD merkezli OpenAI şirketinin ChatGPT yapay zeka uygulaması piyasaya sürüldüğü tarihten 2 ay sonra 100 milyon kullanıcıyı aştı.
YILIN HAYAL KIRIKLIĞI: UKRAYNA’NIN KARŞI SALDIRISI
-Şubat ayında Rus işgalinin yıldönümünde konuşan Ukrayna lideri Volodimir Zelenski, 2023’ün kendileri için “zafer yılı” olacağını söylemişti. Nitekim savaşın ilk yılını atlatan Kiev yönetimi, Batılı ülkelerin de yardımıyla Rus ordusuna karşı saldırı hazırlıklarına başladı. Haziranda Ukrayna güçleri doğu ve güney cephelerinde saldırıya geçti. Ancak işler umulduğu gibi gitmedi. Aylar boyunca cephede cephede çok az ilerleme sağlayan Ukrayna ordusu çok fazla asker kaybetti. Kiev, başarısızlığın sebebi olarak Batı’nın silah yardımlarında gecikmesini işaret ederken, ABD’li savunma yetkilileri ise Ukrayna’nın Pentagon’un sahayla ilgili önerilerine kulak tıkadığı görüşünde.
YILA DAMGASINI VURAN: İKLİM KRİZİ
– Dünya Meteoroloji Örgütü’ne göre “gelmiş geçmiş en sıcak yıl” olarak kayıtlara geçen 2023’te, iklim krizinin yıkıcı etkilerini yakından tecrübe ettik. Temmuzda komşu Yunanistan, orman yangınları nedeniyle adeta cehennemi yaşadı. İtalya, İspanya, Kanada, Avustralya, Kazakistan, Cezayir de orman yangınlarıyla mücadele eden ülkeler arasında yer aldı. Libya’nın doğusunu 10 Eylül’de “Daniel Fırtınası” vurdu, sel sularına dayanamayıp çöken 2 baraj, Derne kentinde en az 11 bin 300 kişinin hayatını aldı. Ağustosta ise ABD’nin Hawaii eyaletinde çıkan ve 3 gün süren orman yangınında 100 kişi hayatını kaybetti.
YILIN YAKINLAŞMASI: ANKARA-ATİNA
– 2019’dan bu yana gergin bir dönem geçiren Türk-Yunan ilişkileri, 6 Şubat depremlerinden sonra Yunanistan’ın Türkiye’ye yaptığı insani yardımların ardından yumuşama dönemine girdi. Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından o dönem Dışişleri Bakanı olan Nikos Dendias’ın Hatay’ı ziyaret etmesi de iki ülke arasındaki buzların erimesine katkı sağladı. Atina-Ankara hattında yoğunlaşan diplomatik temaslar, eylül ayındaki zirvelerle taçlandı. Dışişleri ve savunma bakanları arasındaki toplantıların ardından, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 6 yıl aradan sonra Atina’ya yaptığı ziyaretle Yunanistan ile ilişkilerde yeni bir sayfa açılmış oldu.
YILIN DİPLOMATİK AÇILIMLARI
– 2023 diplomatik sahada Türkiye için pek çok gelişmenin yaşandığı bir yıl oldu. Mısır ile 2022’de başlayan normalleşme süreci, meyvelerini bu sene verdi. Temmuzda Ankara-Kahire ilişkilerinin yeniden büyükelçi düzeyine çıkmasını ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Mısır lideri Sisi bir dizi görüşme gerçekleştirdi. Türkiye, Suriye yönetimiyle de iç savaştan bu yana bozuk olan ilişkileri onarmak için adım attı, ancak bu adımı Şam’dan olumlu karşılık görmedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İsrail lideri Netanyahu’nun eylülde New York’ta görüşmesi, iki ülke arasında pozitif bir hava estirirken Gazze Savaşı’yla bu sürece balta vurulmuş oldu. Ek olarak Türkiye-İsveç-ABD üçgeninde NATO müzakereleri sürdü. Ankara, Stockholm’e İttifak vizesi için ABD’den F-16 savaş uçağı satışına onayı şart koştu.
YILIN DRAMI: GAZZE SAVAŞI
– 2023’e Gazze Savaşı damga vurdu. Hamas’ın 7 Ekim’deki sürpriz baskını Gazze Şeridi’ne amansız saldırıları tetikledi. İsrail ordusu “Hamas’ı bitirme” hedefiyle dünyanın gözleri önünde sivil katliamına girişti. Haftalardır süren aralıksız bombardımanda 21 bin 507 sivil öldü. Filistinliler bölge içinde göçe zorlandı, tam abluka altında gıdasız, susuz, ilaçsız kaldı. İsrail ordusu hastaneleri, sığınakları, okulları hedef aldı. Rehine yakınlarının baskısı üzerine Hamas ve İsrail arasında mahkum takası anlaşması da yapıldı. Fakat çatışmalara verilen ara yalnızca 7 gün sürdü.
YILIN AFETİ: KAHRAMANMARAŞ DEPREMLERİ
-Türkiye, 6 Şubat 2023’te peş peşe yaşanan Kahramanmaraş merkezli 7.8 ve 7.5 büyüklüklerindeki iki depremle sarsıldı. Türkiye’deki 10 ilin yanı sıra Suriye’de de büyük yıkım yaşandı. ‘Yüzyılın afeti’ olarak nitelendirilen deprem sonrası Ankara’nın dünyaya yardım çağrısı üzerine, onlarca ülkeden ekipler gelerek arama-kurtarma çalışmalarına katıldı. Ermenistan ile kara sınırı yardım TIR’ları için yıllar sonra ilk kez açıldı; Atina ile deprem diplomasisi başladı.
Felakette Türkiye’de yaklaşık 50 bin, Suriye’de ise 8 bin kişi hayatını kaybetti. 2023 başka coğrafyalarda da yıkıcı depremlerin yaşandığı bir sene oldu. Fas’ta eylülde yaşanan depremde 3 bin kişi öldü. Afganistan ise ekimde peş peşe üç büyük depremle sarsıldı, 1500 kişi hayatını kaybetti.
YILIN ZAFERİ: KARABAĞ’DA TERÖR OPERASYONU
– 2020 yılında 44 gün süren İkinci Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan’ın Karabağ bölgesindeki Ermeni ayrılıkçı rejimin attığı adımlar, tansiyonun yükselmesine neden olunca Azerbaycan ordusu, 19 Eylül’de Karabağ’da “terörle mücadele operasyonu” başlattı. Yalnızca 24 saat süren operasyon zaferle sonuçlandı, Ermeni gruplar silah bırakmayı kabul etti. 32 yıl önce yasadışı olarak Azerbaycan’dan tek taraflı bağımsızlığını ilan eden sözde Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, kendini feshetmek zorunda kaldı, Ermeni nüfus bölgeyi terk etti.
YILIN MURADINA ERENİ: KRAL 3’ÜNCÜ CHARLES
– İngiltere, 2022’de vefat eden Kraliçe 2. Elizabeth’in 1953’te tahta çıkmasından 70 yıl sonra bir taç giyme törenine şahit oldu. 74 yaşındaki Prens Charles, mayıs ayında ihtişamlı bir törenle İngiltere Kralı oldu. Kral 3. Charles, kraliçe olarak taç giyen eşi Camilla ile beraber Buckingham Sarayı’nın balkonundan halkı selamladı. Böylece hayatının büyük bir bölümünü “veliaht prens” olarak geçiren Charles ve kraliçe unvanına kavuşan Camilla muratlarına ermiş oldu.
YILIN FAVORİSİ: TAYLOR SWIFT
– Başarılı müzik kariyeriyle dünya çapında üne kavuşan ABD’li şarkıcı ve söz yazarı Taylor Swift, Amerikan Time dergisi tarafından 2023 yılının kişisi ilan edildi. Swift’in yıl boyunca sürdürdüğü ‘Eras’ turnesi, 1 milyar doları aşan hasılatıyla tüm zamanların en yüksek hasılatlı turnesi olarak Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi, yılın en çok dinlenen kadın sanatçısı seçildi. Time dergisi pop ikonunu, “kendi hikayesinin hem yazarı, hem de kahramanı” olarak tanımladı.
